Spółka cywilna jako forma prowadzenia działalności gospodarczej

• Czym jest spółka cywilna?

Instytucja spółki cywilnej została uregulowana w Kodeksie cywilnym, co nie wyklucza jednak stosowania przepisów innych ustaw, w tym przepisów podatkowych oraz prawa pracy.

Zgodnie z treścią art. 860 k.c. „przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów”. Sama zaś umowa powinna być stwierdzona pismem.

Z kolei treść art. 4 ust. 2 ustawy Prawo przedsiębiorców wskazuje, że za przedsiębiorców uznaje się wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Powyższe jednoznacznie wskazuje, że spółka cywilna jest umową prawa cywilnego oraz nie stanowi podmiotu prawa odrębnego od jej wspólników. Ma to niebagatelne znaczenie w praktyce, gdyż to wspólnicy spółki cywilnej będą stronami umów zawieranych niejako w jej imieniu oraz to wspólnicy będą stronami postępowań sądowych i administracyjnych. W związku z tym to wspólnicy będą ponosili pełną, tj. nieograniczoną i osobistą odpowiedzialność za wszelkie zobowiązania, które miałyby spoczywać na spółce cywilnej. Pozytywną konsekwencją omawianej sytuacji jest fakt, że na gruncie prawa podatkowego każdy wspólnik spółki cywilnej będzie we własnym imieniu odprowadzał podatek od dochodu wypracowanego przez niego pod formą spółki. Tym samym nie powstaje obowiązek podwójnego opodatkowania dochodu, jak ma to miejsce w spółkach kapitałowych prawa handlowego, takich jak np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

• Kto może zostać wspólnikiem spółki cywilnej

Wspólnikami spółki cywilnej mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne oraz tzw. osoby ustawowe lub ułomne, o których mowa w art. 33¹ k.c., czyli jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (np. spółki osobowe prawa handlowego np. spółka jawna, czy spółka partnerska). Ważne jest również, że wspólników spółki musi być co najmniej dwóch.

• Skład umowy spółki

Jak już zostało powiedziane, spółka cywilna jest umową prawa cywilnego. Z analizy przepisów od art. 860 k.c. do 875 k.c. wynika, że w znacznej mierze są to normy względnie obowiązujące, co przekłada się na szeroką swobodę wspólników co do kształtowania treści umowy spółki. Tym samym wspólnicy spółki cywilnej mogą stosownie do swoich potrzeb i wymagań dowolnie kształtować postanowienia umowne dotyczące szeregu zagadnień, w tym przedmiotu i charakteru wkładu do spółki, reprezentowania spółki, prowadzenia spraw spółki, podziału zysku lub pokrycia strat w spółce, przesłanek warunkujących rozwiązanie spółki oraz następstw śmierci wspólnika dla istnienia oraz organizacji spółki.

W ramach wyjątku od dowolności w kształtowaniu treści umowy spółki, jako przepisy bezwzględnie obowiązujące ujęto zasady odpowiedzialności wspólników za zobowiązania związane z istnieniem spółki. Tym samym stosownie do art. 864 k.c. wspólnicy odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki, a solidarności tej nie można wyłączyć ze skutkiem dla osób trzecich, w tym wierzycieli.

Treść art. 860 § 2 k.c. wskazuje, że umowa spółki powinna zostać stwierdzona pismem. Nie jest to równoznaczne z formą pisemną i wystarczające będzie tu potwierdzenie przez wspólników postanowień łączącej ich umowy spółki, która może być zawarta w innej formie. Warto wspomnieć, że ustawodawca nie przewidział sankcji nieważności dla formy umowy spółki cywilnej, w związku z czym należy uznać, że nawet ustna forma nie stoi na przeszkodzie zawarciu tej umowy. Należy jednak pamiętać o treści innych przepisów prawa dotyczących formy. Tym samym jeżeli przedmiotem wkładu do spółki będzie prawo własności nieruchomości, wymaganą formą będzie forma aktu notarialnego.

Aby można było powiedzieć, że dana umowa jest umową spółki cywilnej, w jej treści muszą znajdować się następujące elementy:

1. określenie wspólnego cel gospodarczego wspólników, którym zazwyczaj będzie osiąganie korzyści majątkowych poprzez zysk,

2. zobowiązanie się wspólników do określonego działania, w tym w szczególności do wniesienia wkładów do spółki. Wkłady te mogą postać pieniężną, rzeczową, przeniesienia na wspólnika praw rzeczowych lub obligacyjnych, a także na świadczeniu przez wspólnika określonych usług na rzecz spółki.

• Rejestracja spółki cywilnej

Spółka cywilna jako taka nie podlega obowiązkowej rejestracji, gdyż nie jest podmiotem prawa, ani przedsiębiorcą. Należy jednak pamiętać, że obowiązkowi rejestracji podlegają wspólnicy spółki cywilnej prowadzący działalność gospodarczą. W tym celu osoby fizyczne muszą zostać wpisane jako przedsiębiorcy do CEIDG, zaś osoby prawne i ustawowe muszą zostać zarejestrowane w KRS. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą muszą dodatkowo w związku z faktem zawarcia umowy spółki cywilnej dokonać stosownego wpisu dotyczącego tej informacji do CEIDG.

Wyróżnia się następujące kroki zmierzające do zarejestrowania umowy spółki cywilnej:

1. rejestracja osoby fizycznej w rejestrze przedsiębiorców CEIDG lub osoby prawnej, bądź osoby ustawowej w KRS jako przedsiębiorcy,

2. zawarcie umowy spółki cywilnej oraz stwierdzenie jej pismem,

3. dokonanie stosownego wpisu przez osobę fizyczną do CEIDG,

4. zgłoszenie spółki do GUS w celu uzyskania numeru REGON spółki oraz do właściwego urzędu skarbowego w celu uzyskania NIP spółki,

5. dokonanie wpisu w CEIDG przez wspólników będących osobami fizycznymi dotyczącego nr REGON i NIP zawiązanej spółki cywilnej.

• „Majątek spółki”

Pod pojęciem majątku spółki cywilnej trzeba rozumieć majątek wspólny wspólników, który został przez nich ustanowiony w wyniku wniesienia wkładów z ich majątku osobistego do majątku wspólnego, stanowiącego wspólność łączną wspólników. Współwłasność łączna charakteryzuje się dalszymi konsekwencjami prawnymi, wskutek których wspólnicy nie mogą rozporządzać ich udziałami w majątku oraz żądać podziału wspólnego majątku przez cały czas istnienia spółki cywilnej.

• Należności publicznoprawne

Zawarcie umowy spółki cywilnej warunkuje obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych, którego stawka wynosi 0,5% wartości wkładów wniesionych do majątku spółki.

• Wady i zalety spółki cywilnej

ZALETY

1. Jednokrotne opodatkowanie dochodu,

2. Wszyscy wspólnicy są uprawnieni do reprezentowania spółki,

3. Nie jest wymagany kapitał zakładowy,

4. Niskie koszty założenia spółki,

5. Możliwość prowadzenia uproszczonej księgowości, gdy wspólnikami spółki są osoby fizyczne, a wysokość obrotów nie przekracza 2.000.000 euro.

WADY

1. Brak osobowości prawnej spółki cywilnej,

2. Solidarna odpowiedzialność wspólników spółki za zobowiązania spółki,

3. Brak całościowych regulacji prawnych dotyczących spółki cywilnej,

4. Konieczność prowadzenia pełnej księgowości, gdy wspólnikiem spółki jest osoba prawna lub gdy przychody z działalności przekraczają 2.000.000 euro,

5. Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają za zobowiązania całym swoim majątkiem,

6. Konieczne jest prowadzenie pełnej księgowości.

Tekst: apl. adw. Bartosz Wiśniewski